NEW MPPSC Pre Syllabus in Hindi 2024

Hello visitor , here we are providing a detail Of MPPSC Pre Syllabus in Hindi step by step which can boost your preparation and achieve success.

MPPSC Pre Syllabus in Hindi

MPPSC Pre Syllabus in Hindi (राज्य सेवा प्रारंभिक परीक्षा पाठ्यकम) प्रारंभिक परीक्षा में वस्तुनिष्ठ प्रकार (बहुविकल्पीय प्रश्न) के दो प्रश्न पत्र होते हैं।

  1. प्रथम प्रश्न पत्र (सामान्य अध्ययन -1) – 2 घंटे 200 अंक का होता है।
  2. द्वितीय प्रश्न पत्र सामान्य अभिरुचि परीक्षण – 2 घंटे 200 अंक का होता है।
MPPSC-Pre-Syllabus-in-Hindi
PRASHASHAK DRISTI

प्रथम प्रश्न पत्र (सामान्य अध्ययन -1)

First Paper of MPPSC Pre Syllabus in Hindi contained –

1. भारत का इतिहास

  • संकल्पना एवं विचार – प्राचीन भारतीय ज्ञान परंपरा, भारतवर्ष, वेद , उपनिषद, आरण्यक, ब्राह्मण ग्रंथ, षड्दर्शन , स्मृतियां , ऋत सभा समिति , गणतंत्र, वर्णाश्रम , पुरुषार्थ , ऋण संस्कार , पंच महायज्ञ / यज्ञ , कर्म का सिद्धांत ,बोधिसत्व , तीर्थंकर ।
  • प्राचीन एवं मध्यकालीन भारत के इतिहास की प्रमुख विशेषताएँ, घटनाएँ एवं उनकी प्रशासनिक, सामाजिक तथा आर्थिक व्यवस्थाएँ।
  • भारत की सांस्कृतिक विरासत – कल प्रारूप , साहित्य , पर्व एवं उत्सव ।
  • 19वी एवं 20वीं शताब्दी में सामाजिक तथा धार्मिक सुधार आंदोलन।
  • स्वतंत्रता संघर्ष एवं भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन।
  • स्वतंत्रता के पश्चात् भारत का एकीकरण एवं पुनर्गठन

2. मध्यप्रदेश का इतिहास, संस्कृति एवं साहित्य

  • मध्यप्रदेश के इतिहास की महत्वपूर्ण घटनाएँ, प्रमुख राजवंश।
  • स्वतंत्रता आन्दोलन में मध्यप्रदेश का योगदान।
  • मध्यप्रदेश की प्रमुख कलाएँ एवं स्थापत्य कला।
  • मध्यप्रदेश की प्रमुख जनजातीयाँ एवं उनकी बोलियाँ।
  • प्रदेश के प्रमुख त्योहार लोक संगीत, लोक कलाएँ एवं लोक-साहित्य
  • मध्यप्रदेश के प्रमुख साहित्यकार एवं उनकी कृतियाँ।
  • मध्यप्रदेश के प्रमुख धार्मिक , सांस्कृतिक एवं पुरातात्विक पर्यटन स्थल।
  • मध्य प्रदेश में विश्व धरोहर स्थल।
  • मध्यप्रदेश के प्रमुख जनजातीय व्यक्तित्व

3. भारत का भूगोल

  • पर्वत, पहाड़ियाँ , पठार ,नदियां और झीलें ।
  • जलवायु घटनाएं –  अल-नीनो , ला-नीना , दक्षिणी दोलन , पश्चिमी विक्षोभ , जलवायु परिवर्तन के परिणाम। 
  • प्राकृतिक संसाधन – वन , खनिज , जल संसाधन।
  • प्रमुख फैसलें , खाद्य सुरक्षा , हरित क्रांति , दूसरी हरित क्रांति की रणनीतियाँ ।
  • ऊर्जा के पारंपरिक और गैर पारंपरिक स्रोत ।
  • भारत में प्राकृतिक खतरे और आपदायँ , भारत में प्रमुख चक्रवात ।
  • जनसंख्या वृद्धि , वितरण एवं घनत्व , ग्रामीण-नगरीय प्रवास ।

4. मध्यप्रदेश का भूगोल

  • वन , वनोपज, वन्यजीव, नदियाँ , पहाड़ियाँ और पठार ।
  • जलवायु , ऋतुऍं , तापमान , वर्षा।
  • प्राकृतिक संसाधन – मिट्टियाँ एवं प्रमुख खनिज संसाधन।
  • प्रमुख फसलें , जल संसाधन , सिंचाई और सिंचाई परियोजनाऍं ।
  • ऊर्जा के पारंपरिक और गैर पारंपरिक स्रोत ।
  • मध्य प्रदेश के प्रमुख उद्योग।
  • जनसंख्या वृद्धि , वितरण एवं घनत्व , नगरीकरण ।

5. भारत एवं मध्य प्रदेश की संवैधानिक व्यवस्था

  • संविधान सभा ।
  • संघीय कार्यपालिका , राष्ट्रपति एवं संसद ।
  • सर्वोच्च न्यायालय एवं न्यायिक व्यवस्था।
  • संवैधानिक संशोधन।
  • नागरिकों के मौलिक अधिकार , कर्तव्य एवं राज्य के नीति-निर्देशक सिद्धांत ।
  • राष्ट्रीय एवं प्रादेशिक संवैधानिक / संविधिक आयोग एवं संस्थाऍं । 
  • मध्यप्रदेश की संवैधानिक व्यवस्था (राज्यपाल, मंत्रिमंडल, विधानसभा,उच्च न्यायालय)।
  • मध्यप्रदेश में त्रिस्तरीय पंचायतीराज एवं नगरीय प्रशासन व्यवस्था ।
  • मध्य प्रदेश में सुशासन (अधिशासन व्यवस्था) ।

6. भारत एवं मध्य प्रदेश की अर्थ व्यवस्था

  • भारतीय अर्थव्यवस्था में मध्य प्रदेश की वर्तमान स्थिति।
  • मध्य प्रदेश की जनसंख्या व मानवीय संसाधनों का विकास – शिक्षा, स्वास्थ्य एवं कौशल ।
  • सतत्  विकास लक्षण में मध्य प्रदेश की प्रगति।
  • मध्य प्रदेश में कृषि , उद्योग , एमएसएमई ( MSME)  एवं अधोसंरचना का विकास ।
  • आत्मनिर्भर मध्य प्रदेश , एक जिला एक उत्पाद (ODOP)।
  • मध्य प्रदेश में बौद्धिक संपदा अधिकारों ( I.P.R.) की प्रगति।
  • भारतीय अर्थव्यवस्था की नवीन प्रवृत्तियाँ – कृषि , उद्योग एवं सेवा क्षेत्र ।
  • वित्तीय संस्थाएँ- रिजर्व बैंक, वाणिज्यिक बैंक, SEBI , गैर बैंकिंग वित्तीय संस्थाएं।
  • भारत की विदेशी व्यापारकी एवं जी-20 (G-20) , सार्क (SAARC) , आसियान ( ASIAN )।

7. विज्ञान , पर्यावरण एवं स्वास्थ्य

  • विज्ञान की प्रमुख शाखों का प्रारंभिक ज्ञान।
  • भारत के प्रमुख वैज्ञानिक संस्थान एवं उनकी उपलब्धियाँ ।
  • उपग्रह एवं अंतरिक्ष प्रौद्योगिकी , अंतरिक्ष विज्ञान के क्षेत्र में भारत की उपलब्धियां ।
  • मानव शरीर संरचना।
  • पोषण आहार एवं पोषक तत्व एवं कुपोषण ।
  • अनुवांशिक रोग , सिकल सेल एनीमिया – कारण , प्रभाव , निदान एवं कार्यक्रम ।
  • स्वास्थ्य नीति एवं स्वास्थ्य कार्यक्रम
  • सतत्  विकास की अवधारणाएं एवं एस. डी. जी . (S.D.G.) ।
  • पर्यावरणीय कारक , पारिस्थितिकीय तंत्र एवं जैव-विविधता।
  • प्रदूषण प्राकृतिक आपदाएँ एवं प्रबंधन ।

8. अंतर्राष्ट्रीय , राष्ट्रीय एवं मध्य प्रदेश की समसामयिक घटनाएँ

  • अंतरराष्ट्रीय समसामयिक घटनाएं ।
  • राष्ट्रीय समसामयिक घटनाएं।
  • मध्य प्रदेश की समसामयिक घटनाएं ।

9. सूचना एवं संचार प्रौद्योगिकी

  • कंप्यूटर का आधारभूत ज्ञान । 
  • इलेक्ट्रॉनिकी, सूचना एवं संचार प्रौद्योगिकी। 
  • रोबोटिक्स, आर्टिफिशियल इंटेलीजेन्स एवं सायबर सिक्यूरिटी । 
  • ई-गवर्नेन्स ।
  • इंटरनेट तथा सोशल नेटवर्किंग प्लेटफॉर्म्स ।

10.  मध्य प्रदेश की जनजातियाँ – विरासत , लोक संस्कृति एवं लोक साहित्य

  • मध्य प्रदेश में जनजातियों काभौगोलिक विस्तार , जनजातियों से संबंधित संवैधानिक प्रावधान ।
  • मध्य प्रदेश की प्रमुख जनजातियाँ  , विशेष पिछड़ी जनजातियाँ एवं घुमंतू जातियाँ , जनजातियों के कल्याण के लिए योजनाएँ ।
  • मध्य प्रदेश की जनजातीय संस्कृति – परंपराएँ , विशिष्ट कलाएँ , त्यौहार , उत्सव , भाषा , बोली एवं साहित्य।
  • मध्य प्रदेश की जनजातियों का भारत के स्वतंत्रता आंदोलन में योगदान एवं राज्य के प्रमुख जनजातिया व्यक्तित्व। मध्य प्रदेश में जनजातियों से संबंधित प्रमुख संस्थान , संग्रहालय , प्रकाशन ।
  • मध्य प्रदेश की लोक संस्कृति एवं लोक साहित्य ।

द्वितीय प्रश्न पत्र (सामान्य अभिरुचि परीक्षण) MPPSC Pre Syllabus in Hindi

  1. बोधगम्यता
  2. जीवन शैली , प्रतिबल
  3. संचार कौशल
  4. तार्किक कौशल एवं विश्लेषणात्मक क्षमता
  5.  निर्णय लेना एवं समस्या समाधान
  6. सामान्य मानसिक योग्यता
  7. आधारभूत संख्ययन (संख्याएँ एवं उनके संबंध, विस्तार क्रम आदि – दसवीं कक्षा का स्तर ) आँकड़ों का निर्वाचन (चार्ट ग्राफ, तालिका, आँकड़ों की पर्याप्तता आदि – दसवी कक्षा का स्तर)
  8. हिन्दी भाषा में बोधगम्यतां कौशल (दसवीं कक्षा का स्तर )

टिप्पणी : दसवीं कक्षा के स्तर के हिन्दी भाषा के बोधगम्यता कौशल से संबंधित प्रश्नों का परीक्षण, प्रश्नपत्र में केवल हिन्दी भाषा के उद्धरणों के माध्यम से अंग्रेजी अनुवाद उपलब्ध कराए बिना किया जाएगा।

MPPSC aspirant must read Latest Ramsar sites in India.